Тэма: Жыццёвы і творчы шлях Ф. Багушэвіча. Паэма “Кепска будзе”
Мэта: - пазнаёміць вучняў з жыццёвымі дарогамі Ф. Багушэвіча, асаблівасцямі яго творчасці;
- абуджаць цікавасць да вывучэння літаратурнай спадчыны, паказаць асобу паэта;
- выхоўваць пачуццё гонару за свой народ і яго лепшых прадстаўнікоў.
Абсталяванне: 1. Камп'ютар,мультымедыйны праектар
Афармленне дошкі:
Эпіграф: “На ўсю Беларусь мільён пракурораў і толькі адзін, толькі ён адвакат!”
Рыгор Семашкевіч
Цытаты:“Дзякуй табе, браце Бурачок Мацею, за тое, што ў сэрцы абудзіў надзею.”
Адам Гурыновіч
“Дзякуй табе, Мацей Бурачок! Чэсць і слава тваяму слову! А ты, дудка, грай і мне голас дай!”
Цётка
Форма ўрока:Урок з прымяненнем элементаў тэхналогіі развіцця крытычнага мыслення вучняў і выкарыстаннем камп'ютара.
Ход урока
I. Арганізацыйны момант
а) паведамленне тэмы, мэты, задач урока;
б) тлумачэнне эпіграфа;
в) у мэтах выкарыстання прыёму"Эфектыўная лекцыя" начарціць "Бартавы журнал"';
г) увесь матэрыял дзеліцца на тры часткі:
- біяграфія паэта да паўстання 1863г.;
- біяграфія паэта пасля паўстання ;
- творчасць (літаратурная дзейнасць)
II.Праверка хатняга задання
Крыжаванка «Жыцце і творчасць Вінцэнта Дуніна-Марцінкевіча»
Па гарызанталі:
4. Мястэчка, дзе прайшло дзяцінства В. Дуніна-Марцінкевіча.
5. Жанр драматычнага твора.
Літаратурны напрамак XIX стагоддзя.
7. Пасада, якую займаў В. Дунін-Марцінкевіч у 1831 годзе.
11. Як паказвае жыццё беларускай вёскі В. Дунін-Марцінкевіч у дарэформенны перыяд творчасці?
13. Сацыяльная праслойка ў вёсцы, якая мела прывілеі.
14. Гераіня п’есы В. Дуніна-Марцінкевіча «Пінская шляхта».
15. Фальварак, які набыў пісьменнік.
16. Адзін з герояў п’есы В. Дуніна-Марцінкевіча, што ў сталым узросце хацеў ажаніцца з маладой дзяўчынай.
17. Герой п’есы «Пінская шляхта», які ўмее складаць грошы ў сваю кішэню.
18. Мова, на якой пісаў В. Дунін-Марцінкевіч.
Па вертыкалі:
1. Гераіня паэмы В. Дуніна-Марцінкевіча, выдадзенай у 1855 годзе.
2. Паэма, лес герояў якой вырашае добрая пані.
3. Першы буйны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.
5. Адзін з твораў пісьменніка, што можна чытаць або слухаць вечарам.
8. Кіраўнік паўстання, якое адбылося ў сярэдзіне XIX стагоддзя.
9. Населены пункт, каля якога размяшчаўся любімы фальварак драматурга.
10. Горад, дзе знаходзіцца тэатр імя В. Дуніна-Марцінкевіча.
12. П’еса В. Дуніна-Марцінкевіча.
14. Імя дачкі пісьменніка, якая за ўдзел у паўстанні трапіла ў Сібір
III. Прагляд прэзентацыі "Жыццёвы і творчы шлях
Ф. Багушэвіча".
4. Асэнсаванне зместу. Эфектыўная лекцыя (запаўненне “Бартавога журнала”)
|
Вядомая інфармацыя
|
Новая інфармацыя
|
|
9.03.1840г. нарадзіўся ў фальварку Свіраны (каля Вільні) у шляхецкай сям'і .
1846 пераехаў у Кушляны (Ашмянскі раён)
Вучыўся пасля заканчэння чатырохкласнай школы ў Віленскай рускай гімназіі.
1861 г. паступіў у Пецярбургскі ўніверсітэт на фізіка-матэматычны факультэт.
Вяртаецца на радзіму, працуе настаўнікам у Доцішках Лідскага павета.
|
У Казіміра і Канстанцыі было чацвера дзяцей: Францішак, Валяр'ян, Ганна, Апалінар. У спісе вучняў Віленскай гімназіі, няздольных уносіць плату за навучанне, прозвішча Францішка сустракаецца побач з імем малодшага брата Валяр'яна. Пэўна, бацька, імкнучыся даць дзецям адукацыю, падчакаў, калі малодшы сын падрасце; так лягчэй дапамагаць: адна кватэра, адзін рубель - неяк падзеляцца. У спісе вучняў 5-га класа гімназіі прозвішчы вучняў, якія пазней будуць паплечнікамі Каліноўскага і Серакоўскага.
Гэта не магло не паўплываць на фарміраванне асобы Ф. Багушэвіча. У пастанове педагагічнай рады ад 17. 06 1861г. прозвішчаФ. Багушэвіча было названа ў ліку чатырох лепшыхвыпускнікоў гімназіі. Акрамя таго, гэтыя выпускнікі атрымалі права на чын XIV класа - найніжэйшую чыноўніцкую прыступку ў царскім "табелі рангаў". Маючы чын, можна было не вучыцца далей, але 26. 06. 1861г. Ф. Багушэвіч падае прашэнне рэктару Пецярбургскага ўніверсітэта. 15 верасня ён залічаны на фізіка-матэматычны факультэт. Але Багушэвіч так і не распачаў вучобы, нават заліковай кніжкі не атрымаў, бо выступіў у знак пратэсту супраць універсітэцкіх правілаў, якія абмяжоўвалі правы студэнтаў. Багушэвіч пакідае ўніверсітэт і едзе працаваць настаўнікам. Стварыць школкі для сялянскіх дзяцей ён не меў сродкаў, але навучыць іх ён мог, прычым не ў адпаведнасці з тэорыяй "православие, самодержавие, народность — три незыблемые основы русского царства". Тут, на Лідчыне, заспела яго паўстанне.
|
|
1863г. - удзел у паўстанні пад кіраўніцтвам К. Каліноўскага.
1865-1868гг. - вучоба ў Нежынскім юрыдычным ліцэі.
1869-1884гг. - праца ў судовых установах на Украіне.
1884г. - вяртанне на радзіму, праца адвакатам у Віленскім акруговым судзе.
15.04.1900г. - памёр у Кушлянах, пахаваны ў Жупранах.
|
Ф. Багушэвіч прыняў самы актыўны ўдзел у паўстанні. Атрад, у якім ён змагаўся, быў разгромлены, а паранены ў нагу Багушэвіч знайшоў прытулак на ўкраіне. На 20 гадоў ён пакінуў радзіму. Пасля падаўлення паўстання хату Казіміра і Канстанцыі Багушэвічаў пакінуў і сын Валяр’ян. І хоць самога гаспадара з дачкой Ганнай і сынам Апалінарам больш года трымалі ў турме пад следствам, найбольшы страх і неспакой у бацькавай душы быў за старэйшых сыноў. У Нежыне, куды падаўся Францішак, пры дапамозе сваякоў з боку маці ён паступіў у юрыдычны ліцэй. Каб неяк жыць і вучыцца, прыходзілася зарабляць рэпетытарствам. Вельмі хацелася вярнуцца дадому, але не выпадала : увесь час друкаваліся спісы ўдзельнікаў паўстання, маёмасць якіх належыць канфіскацыі. I толькі ў 1884г. у сувязі з каранацыяй Аляксандра III і амністыяй палітычных вязняў Ф Багушэвіч разам з сям'ёй (жонка Габрыэля, дачка Канстанцыя і сын Тамаш) вярнуўся на радзіму.
— "Хамскі адвакат'" — празвалі Багушэвіча. Чаму?
— Яшчэ яго называлі Дон Кіхот з Кушлян. Чаму?
— Пераказ эпізода, апісанага ў артыкуле М. Радзіна "Памяці Ф. Багушэвіча" ("Роднае слова", 1989г.) (Расказвае вучань)
Шчаслівым дарункам лесу была для Багушэвіча спадчына, якую ён атрымаў ад варшаўскага сваяка. На гэтыя грошы ён аднавіў бацькоўскі дом у Кушлянах, пакінуў службу і займаўся толькі літаратурнай дзейнасцю.
|
|
Зборнік "Дудка беларуская" (Мацей Бурачок, Кракаў, 1891г.
Апавяданне "Тралялёначка" (без подпісу, Кракаў, 1892г.)
Зборнік "Смык беларускі" (Сымон Рэўка з-пад Барысава, Познань, 1894г.)
Кніга вершаў "Беларуская скрыпачка"
Зборнік апавяданняў "Беларускія апавяданні Бурачка"(да нас не дайшлі)
Апавяданні "Дзядзіна", "Сведка", "Палясоўшчык" - надрукаваны ў "Нашай ніве" "Прадмова" да першага зборніка.
Публіцыстычныя выступленні ў Віленскіх і Пецярбургскіх газетах
|
Ф.Багушэвіч стаў заснавальнікам крытычнага рэалізму ў беларускай літаратуры. Крытычны рэалізм - праўдзівае адлюстраванне жыцця і крытычныя адносіны да яго. (Адзначце розніцу з рэалізмам). Першае вядомае публічнае выступленне Багушэвіча-літаратара адбылося 4 красавіка 1885 года на старонках польскага часопіса “Кгаj”, што выдаваўся ў Пецярбургу. За 7 гадоў гэты часопіс змясціў больш за паўсотні артыкулаў Ф.Багушэвіча, пераважна на эканамічныя і сацыяльныя тэмы. Артыкулы падпісваліся рознымі псеўданімамі.
- Растлумачце словы Багушэвіча :
''Вельмі марудна пішуцца песні"
"Не надта свабодна ў гэтай свабодзе."
- Паспрабуйце па выказваннях Багушэвіча акрэсліць тэматыку яго творчасці :
''Наша мова для нас святая, бо яна нам ад Бога даная."
"Не пакідайце ж мовы нашай беларускай. каб не ўмёрлі."
"Той люд жыве, што свае песні мае."
"Умер бы то, мусіць, я тут, каб не жменька той роднай зямлі."
''Каб за край быў умерці гатоў, каб не прагнуў айчызны чужых."
"I авечка, хоць дурная, а ваўка ж пазнае."
|
Заўвага :
Пасля вывучэння кожнай часткі матэрыялу ідзе параўнанне, супастаўленне вядомага і новага.
V. Рэфлексія
- Якім паўстае перад намі Ф. Багушэвіч як асоба?
- Што спрыяла фарміраванню Ф. Багушэвіча як паэта, грамадзяніна, адваката?
Д/з. 1. Падрыхтавацца да літаратурнага дыктанта (канспект).
2. Прачытаць "Прадмову" да зборніка "Дудка беларуская"
3. Індывідуальнае заданне : выразнае чытанне вершаў :
"Мая дудка"
"Бог не роўна дзеле"
"Гора"
"Ахвяра"
раскрыть » / « свернуть